0-2 Yaş Bebek Gelişimi

0-2 yaş bebek gelişimi: bedensel, zihinsel, algı, duygusal ve sosyal olmak üzere çeşitli alt başlıklara ayrılarak ele alınır

Doğumdan itibaren hızla büyüyüp gelişen bebeğin için ilk 24 ay çok önemlidir ve ilerleyen zamanlardaki gelişim sürecinin devamını doğrudan etkiler. 0-2 yaş bebek gelişimi: bedensel, zihinsel, algı, duygusal ve sosyal olmak üzere çeşitli alt başlıklara ayrılarak ele alınır. Bebek gelişimi hakkında bilgi sahibi olan anne-babalar, bebeklerinin ihtiyaç ve isteklerine daha doğru bir yaklaşım gösterebilir ve ileriki gelişim süreçlerine yatırım yapabilirler.

İlk sene çok zor gelse de sonrasında zamanın su gibi akıp geçtiğini fark edeceğin bu süreçte bebeğinin bedensel ve zihinsel gelişimi seni çok şaşırtacak. Beslenme, barınma, hijyen ve uyku gibi ihtiyaçlarını sevgi ile karşıladığın bebeğinin gelişimi de sağlıklı olacaktır.

Bebeğinin fiziksel gelişiminde bebek boy ve kilo grafiğinde nerede olduğunu merak ve takip etmen bilinçli bir büyüme sürecinde ona yardımcı olman için yapabileceğin ilk şeydir. Bebeğinizin gelişimini detaylı bir şekilde takip edebilmen için bebek boy ve kilo tablosu yardımcı olacaktır.

Bu tabloyu değerlendirirken bebeklerde genetik yapıya bağlı olarak boy, vücut yapısı, büyüme temposu, fizyolojik özellikler yönünden farklılıklar olabileceğini gözden çıkarmamalı, değişik yaşlarda vücut ölçümleri ve diğer özellikler için alt ve üst sınırları bilmelisin.

Bebeğinin gelişim sürecini takip ederken sıkça duyacağın Persentil büyüme eğrisi anlamına gelir. Bebeğinin gelişiminin nasıl ilerlediğini değerlendirmen persentil değerleriyle mümkündür. Vücut ağırlığı, boy uzunluğu, baş çevresi gibi büyüme ve gelişme ile ilgili çeşitli parametrelerin değişik yaşlarda gösterdikleri alt ve üst sınırları bu tabloda bulabilirsiniz.

Sağlıklı bebeklerin boy uzunlukları ilk 6-12 aydan başlayarak genetik yapılarına özgü persentil değerlerine yaklaşır. 2-3 yaşlarında bebek kendi genetik özelliğini yansıtan persentil değere ulaşır. Gelişim eğrisinde 3. ve 97. persentil arasındaki değerler normal kabul edilirken, 50. persentil ise ortalama bebek ölçüsünü gösterir. 3. persentil en kısa veya en zayıf, 97. persentil en uzun veya en kilolu çocuğu temsil eder. Bu değerleri takip ederken bebeğinizin aynı persentil çizgisi üzerinde ilerlemesine dikkat etmelisin.

Bebek boy kilo takibinin önemi

Bebeğinin boy ve kilosunun yaşında göre ideal seyirde gidip gitmediğini, persentil hesaplama araçlarını kullanarak da hesaplayabilirsin. Bebeğinin persentil hesaplamasını yaptın ve yaşına göre boy veya kilosunda normalin dışında değerlerle karşılaştığında çocuk doktorunuzla görüşmen gerekebilir.

Bebeğinin persentil değeri yaşına ve cinsiyetine göre %3 gibi kritik bir değerin altına düşmesi büyüme ve gelişim geriliğinin sinyali olabilir. Bebeğinin gelişiminin aynı persentilde ilerlememesi, ani ve devam eden düşüş ve artışlar göstermesi durumunda mutlaka çocuk doktorunuza danışın.

Genel gelişim süreci

0-4 ay arası bebeğinin sana en bağımlı olduğu, dış dünyaya adapte olmaya çalıştığı ve keşif ruhlu olduğu aylardır. Bu aylarda bebeğin destekle oturabilir, omuzunu ve başını kontrol etmeye başlar, görme duyusu gelişir, etrafındaki nesne ve olayları dikkatle inceler. Bu süreçte fazla meraktan ilgisini çeken cisimleri ağzına götürmeye meyilli olduğu için bebeğine özellikle dikkat etmen gerekir.

4-10 ay arasındaki bebeğin, ek beslenme ile yavaş yavaş katı gıdaya geçmeye başlar. Kendi başına oturabilir ve destekle ayağa kalkabilir. 5. Ay itibariyle emekleme denemelerine de başlayabilir. Sallanan nesneleri yakalar, objeler arasında seçim yapabilir.

10-15 ay civarında yürümeye başlayan bebeğinin keşfetme ve gözlemleme isteğini kırmadan, tehlikelerden koruyarak yanında bulunman hem motor gelişimini destekleyecek hem de bağlılık, güven ve sevgi kavramını öğretecektir.

18-24 ay arasında bebeğinin rahatlıkla sandalyede oturduğunu, yürümeye ve konuşmaya başladığını, yemeğini kendi başına yediğini, scooter bisiklet vb. araçlar kullandığını, merdiven inip çıkabildiğini, oyuncaklarıyla oynayıp topladığını görebilirsin. 18-24 ay bebeklerin en fazla gelişim kaydettiği aylardandır. Bebeğinin bu süreçte daha pek çok şey öğrendiğini ve yapabildiğini görebilirsin; top oynar, koşar, parkta oynamaktan keyif alır, kitap sayfaları çevirebilir. Bu dönemde bebeğin mutluluk, öfke, kıskanma, utanma duygularını yaşayıp belli etmeye başlar.

Motor becerileri gelişimi

Büyüyen, merak eden, öğrenen, gelişen, hareket eden her yaştaki çocuk için oyun, hayatın vazgeçilmez bir parçasıdır. Motor becerilerinin sağlıklı ve nitelikli gelişiminin ilerleyen yaşlarda çocuğa birçok konuda avantaj sağlayabileceği göz önünde bulundurulduğunda, 0-2 yaşlarında oynanan oyunlar ve yapılan aktivitelerin en kadar önemli olduğu daha iyi anlaşılabilir.

Motor becerisi fiziksel büyüme ve sinir sisteminin beraber, isteğe bağlı hareketlilik kazanması olarak tanımlanır. Tüm yaşam boyunca devam eden bir süreçtir. 2 ayrı motor becerisi vardır. Büyük kas motor becerileri ve küçük kas motor becerileri olmak üzere iki ayrı motor becerisi vardır.

Geniş kasların kullanılması olarak tanımlanan büyük kas motor becerileri yenidoğan bebekte en çok emme ve yutma refleksi olarak görülür. Bebeğinin yattığı yerde dönmeye başlaması, kolunu ve bacağını aktif bir şekilde kullanması, kafasını kaldırmaya çalışmalar, kafa döndürmeler, memeni bulmak için çene hareketlerinin hepsi birer büyük kas becerileridir. 4 ve 5. Aydan itibaren bu hareketler de büyümeye başlar ve yuvarlanma, destekle oturma, emekleme, ayakta durma çabaları gözlemlenir.

İnce motor becerileri olarak da adlandırılan küçük kas motor becerileri, el ve ayağı kullanma becerileri ile nesne becerilerini kapsar. Yeni doğanda ilk olarak parmak tutma ile başlayan küçük kas becerisi büyümeye başlamasıyla birlikte nesnelere uzanmalar, tutmaya çalışmalarda görülür.

Zihinsel gelişim

0-2 yaş dönemini önemli kılan bir diğer husus da bu dönemdeki zihinsel gelişimdir. Etrafa meraklı gözlerle bakan, farklı seslere duyarlı olan ve algıları açık olan bebeğinin bu dönemde boyundan büyük işler yaptığını görebilirsin. Bu dönemde dış etkenler çocuğun zekâ gelişimine etki eder ve bu etki yaşam boyunca gözlemlenebilir. Bebeğine sağladığın ortamın etkisi hem büyük hem kalıcı olabilir.

Uyku ve oyun zihinsel gelişim açısından dikkat edilmesi gereken bir konudur. Sağlıklı bir uyku düzenine sahip olan bebekler daha mutlu ve öğrenmeye daha açık olurken, hayal gücünü geliştiren oyunlar ve aktiviteler çocukların zihinsel gelişiminde büyük bir rol oynar.

Duygusal ve sosyal gelişim

Motor gelişimi, zihinsel gelişim gibi konularla beraber duygusal ve sosyal gelişimin de temelleri de bu dönemde atılır. Bir bebeği kucağına aldığında seninle hemen bir bağ kurduğunu gözlemleyebilirsin. Bu, insan doğasındaki ‘sosyal varlıklar’ olma yetisiyle ilişkilidir. Sosyallik, gelişim süresince şekillenir ve bebeğin ileride nasıl bir birey olacağı konusunda ipuçları barındırır. Bu dönemde bebeğinle kurduğun iletişim, onun kişiliğini şekillendirir. 0-2 yaş döneminde, söz dinlemeyen ve inatlaşan çocuğunla doğru iletişim kurmak ve ona bilinçli davranmak onun tüm yaşamını etkileyebilir.

Bilişsel gelişim

Yeni doğan bebeğin emme ve yakalama refleksleri ile etrafı tanımaya çalışırken yakaladığı ve ağzına aldığı nesneler hakkında bilgi elde eder. Bebeğin duyuları yolu ile senin kokunu, görüntünü ve sesini tanımaya başlar. Yani yeni doğan bebeğin dış dünyayı ve kendi bedenini keşfetmede duyularını (görme, işitme, tat alma, koklama, dokunma) ve motor becerilerini kullanır. Bebeğin bazı nesneleri kavrarken sıralar, değiştirir, deneyerek yeni yollar bulur. 1 yaşındaki bebeğin deneme yanılma yoluyla, vurmak, sallamak, çekmek hareket biçimlerini keşfeder birbiriyle değiştirebilir. Bunlar bebeğinin dış dünyayı tanımaya ve anlamlandırmaya yönelik bilişsel çabalarıdır. 2 yaşında sözcükleri kullanmaya başlar ile zihinde sembolleştirdiği nesnelerin isimlerini söyleyebilir. İki kelimelik birkaç cümle de kurabilmektedir.

Dil Gelişimi

Bebeğinin belki de ne güzel ve keyifli olan gelişim alanı budur. Anlamsızca çıkan ama çok şeker olan sesler, dilin dışarı çıkıp tükürük saçması oldukça keyiflidir. Yeni doğan döneminde dil gelişimi (ağlama), mırıldanma, mırıldanmanın tekrarı dönemlerinden oluşur. İlk altı ay bebeğinden anlamlar sesler ya da kelimeler çıkarmasını bekleyemezsin. 10. ay itibariyle çevresindeki sesleri taklit etse de ilk anlamlı kelimesini 1 yaş civarı söylemeye başlayacaktır. 18. aya geldiğinde ise kelimeleri gelişmeye ve anlam kazanmaya başlar. 2 yaş itibariyle de tatlı tatlı konuşmasının, yarım yamalak cümleler kurmasının keyfini yaşamaya başlayabilirsin. İlgisizlik, sevgi şefkat eksikliği, fırsat verilmeme gibi durumlar bebeğin dil gelişimini olumsuz etkileyebilir

Tüm bu süreçte bebeğini yaşına uygun oyuncak ve kitaplarla destekleyerek, gelişim sürecine büyük katkıda bulunabilirsin. İlk aylarda çıngıraklı, sesli, renkli oyuncaklar, yumuşak toplar, 1 yaş itibariyle ahşap bloklar, halkalar, eğitici kaplar, aktivite masası, eşleştirme kartları, yapboz gibi hem eğlenceli hem de eğitici oyuncaklar fiziksel, zihinsel ve duygusal gelişimini hızlandırabilir. Yine sesli, müzikli, 3 boyutlu hikâye kitapları hem renkleri, sesleri, kavramları tanımasını kolaylaştırır hem de kitap sevgisini güçlendirebilir.