Bir bebeğin olacağını öğrendin ve son aylarda heyecanın artarken kıyafet, mobilya, beslenme ve bakım malzemeleri gibi ihtiyaçları düşünüp alışveriş maratonuna başladın. Ama yenidoğan alışveriş ihtiyacının yanında, yenidoğan bebek bakımı hakkında hazırlık yapmak da oldukça önemlidir. Çünkü bebeğin dünyaya geldiğinde bu gereksinimlerden önce hayata adapte olabilmek için özel bir bakıma gereksinim duyacak. Bu sebeple anne babaların bir bebeğin temel ihtiyaçlarını karşılamaya dair her konuda bilgi sahibi olması gerekmektedir. Bu konular yenidoğan beslenmesi, uyku düzeni, temizlik, sağlık ve kişisel bakım rutini gibi konulardır.
Yenidoğan, bebeklerin dünyaya geldikten sonra geçirdikleri ilk 28 günlük yani yaklaşık bir aylık sürece verilen isimdir. Bu dönem bebeğinin dış dünyaya adapte olmaya, sizin de birbirinize alışmaya çalıştığınız dönemdir. Karnından çıkıp hayata tutunmak için yeni bir rutin oluşturan bebeğinin bu hassas süreçte ihtiyaç duyduğu bakıma ise yenidoğan bakımı adı verilir. Genel olarak beslenme, temizlik, uyku, banyo gibi temel kişisel ihtiyaçları kapsayan yenidoğan bakımında, yetişkinlerden farklı olarak dikkat edilmesi gereken noktalar bulunur.
Doğumun hemen ardından çocuk doktoru tarafından bebeğinin ilk muayeneleri yapılır ve sonra bebek hemşiresi bebeği temizleyip altını bezler, giydirir böylece ilk bakımını yapmaya başlar. Doğum sonrasını takip eden ilk saatlerde, bebeğin bakımını sürdürmek için önem verilen noktalar vardır:
Hastaneden eve geldiniz ve bir ömür boyu sürecek zorlu ama keyifli maceranız başladı. Özellikle daha zorlu geçecek ilk günlerde minik bebeğinizin günlük bakımıyla ilgili tüyolara dikkat ederseniz hem ev halkı hem de bebeğin sürece daha çabuk adapte olup sorunsuz geçirebilirsiniz. Peki yenidoğan bebeğinin ilk bakımını nasıl yapacaksın?
Beslenme
Yenidoğan bebek bakım rutininde ilk konu, beslenme düzenidir. Bebeğinin mide kapasitesi ilk günlerde çok az olduğu için anne sütü veya formül mama, hangi beslenme şeklini uygularsan uygula, bebeğini sık aralıklarla ve azar azar beslemen gerekmektedir. İlk zamanlar her 2 saatte bir beslemen yeterlidir. Bebeğin büyüdükçe beslenme arasındaki süre de uzar. Yenidoğan bebek günde 8-12 kez, çene kasları çabuk yorulduğu için 20-30 dakikalık bir emzirme ile beslenebilir. Bebeğin büyüdükçe emme gücü de artacak ve daha hızlı doymaya başlayacaktır. Sütün hemen gelmese bile süt üretimini desteklemek için bebeğini emzirmeye devam etmeli, emzirme aralarında ise elle ya da elektronik veya manuel süt sağım pompaları yardımı ile sağım yapmayı sürdürmelisin. Bebeğin uyusa dahi en geç 3 saatte bir, beslenme zamanı geldiğinde uyandırıp emzirmelisin. Eğer yapılan kilo takibinde bebeğinin yeterli miktarda kilo almadığı tespit edilirse doktor mama desteği verebilir. Gün içerisinde 6-8 kez kaka yapıyorsa beslenmesinin yolunda gittiği söylenebilir.
Genellikle bebeklerin doğduğu günden 10-15 gün sonra başlayan gaz sancıları, yaklaşık 1,5 - 2 ay sonrasında giderek artmaya başlayabilir. Bebeğin emdiği anne sütü ya da yediği mamaları tam olarak sindirememesinden kaynaklanan gaz sancılarına karşı ilk önlem olarak, bebeğini besledikten sonra fazla vakit kaybetmeden gaz çıkarma işlemini yapmalısın. Sindirim sistemi henüz tam gelişmeyen yenidoğan dış müdahale ile gazı çıkarılmadığı sürece büyük sancı ve sıkıntı yaşayarak husursuz olabilir. Bebeğin gazını çıkarmak için midesinin alt kısmından yukarı doğru hafifçe ovuşturarak masaj yapmak, gaza bir çıkış yönü vererek rahatlamasını sağlayacaktır. Bebeğini kucağına alıp kolları ve başı, omuzlarından hafifçe aşağı sarkacak şekilde yerleştirip sırtına masaj yaparak da gazını çıkarabilirsin. Gaz çıkarma görevini eşin üstlenerek bebeğiyle arasındaki bağı güçlendirebilir. Bebeği sırt üstü yatırıp bacaklarını bükerek dizlerini karnına doğru çekmesine yardımcı olmak da bağırsakların rahatlamasını sağlayacaktır. Çok sıcak olmamasına dikkat ederek ısıttığınız bir havluyu bebeğin ayaklarına sarmak bebeğin rahatlamasına yardımcı olacaktır.
Kolikle ilgili detaylara bakmak isteyersen Kolikli Bebekler sayfamızda bulabilirsin.
Bebeğinin beslenme sonrası gaz sancısı yaşamaması ve huzurlu olması için dikkat edeceğin bazı yöntemler oldukça işe yarayabilir. Bu yöntemler şöyledir;
Uyku
Yenidoğan bebek bakım rutininde ilk konu, beslenme düzenidir. Bebeğinin mide kapasitesi ilk günlerde çok az olduğu için anne sütü veya formül mama, hangi beslenme şeklini uygularsan uygula, bebeğini sık aralıklarla ve azar azar beslemen gerekmektedir. İlk zamanlar her 2 saatte bir beslemen yeterlidir. Bebeğin büyüdükçe beslenme arasındaki süre de uzar. Yenidoğan bebek günde 8-12 kez, çene kasları çabuk yorulduğu için 20-30 dakikalık bir emzirme ile beslenebilir. Bebeğin büyüdükçe emme gücü de artacak ve daha hızlı doymaya başlayacaktır. Sütün hemen gelmese bile süt üretimini desteklemek için bebeğini emzirmeye devam etmeli, emzirme aralarında ise elle ya da elektronik veya manuel süt sağım pompaları yardımı ile sağım yapmayı sürdürmelisin. Bebeğin uyusa dahi en geç 3 saatte bir, beslenme zamanı geldiğinde uyandırıp emzirmelisin. Eğer yapılan kilo takibinde bebeğinin yeterli miktarda kilo almadığı tespit edilirse doktor mama desteği verebilir. Gün içerisinde 6-8 kez kaka yapıyorsa beslenmesinin yolunda gittiği söylenebilir.
İlk haftalar geçtiğinde bebeğinin uyku düzeni değişebilir. Büyüdükçe gündüz ve gece ayrımını yapabilir duruma gelen bebeğinin gece uykuları daha düzenli bir hal alır. Kaliteli rahat bir uyku için bebeğine uyurken çok kalın kıyafetler giydirmemeli, pamuklu ve terletmeyen giysiler tercih etmelisin. Yine bebeğinin uyuduğu odanın sıcaklık ve nem oranına dikkat etmeli, aşırı sıcak veya aşırı soğuk bir ortam yaratmamalısın, uyku öncesi odayı iyice havalandırmalısın. Sırt üstü pozisyonda daha rahat uyuyacak olan bebeğinin kafasının düzleşmemesi için başını sağa veya sola çevirerek yatırman gerekir. Eğer zor uykuya dalan bir bebeğin varsa beyaz gürültü adı verilen seslerden faydalanabilirsin.
Alt değiştirme, yenidoğan bebek bakımında belki de ebeveynlerin en çok zorlandığı konulardan biridir. Yenidoğan bebeğin ilk birkaç gün siyahımsı renkli mekonyum dışkılar. Bu nedenle ilk günlerde bez değiştirme sıklığı daha fazla olur. Eğer bebeğin anne sütü ile besleniyorsa sarımsı ve cıvık, formül mama ile besleniyorsa daha koyu sarı ve daha yoğun dışkılar. İlk ay günde 8-12 kez bez değişimi normaldir. Her beslenme sonrası bebeğinin altını mutlaka kontrol etmeli ve değiştirmelisin. Kirli bezin uzun süre bebeğinin tenine değmemesine dikkat etmelisin. Bez değişiminden önce ve sonra ellerini iyice yıkamalı, bebeğinin altını açmadan önce gerekli bütün malzemeleri hazır etmelisin. Temizleme işlemini alkol, paraben içermeyen ıslak mendiller ile yapabilirken, ıslak mendil yerine su ve pamukla da yapabilirsin. Kız bebeğin varsa temizliği önden arkaya doğru yapmalısın. Bebeğinin tenini ıslak bir şekilde kapatmamalı, hava alıp kurumasını sağladıktan sonra bağlanmalısın. Bezi bağlarken göbek bağının üzerine gelmemesine özen göstermelisin.
Göbek Bağı Bakımı
Yenidoğanlarda göbek bağı düşene kadar o bölgeye hassas davranılmalıdır. Yenidoğanın göbek kordonu yaklaşık 7-14 gün arasında düşer. Bu sebeple ilk 15 gün mümkünse bebeğe banyo yaptırılmamalıdır. Bu 15 gün boyunca bebeğinin göbek bölgesi kuru ve temiz tutmalı, göbek kordonunu doktorun önerdiği bir solüsyon ile sabah akşam düzenli olarak temizlemelisin. Bebek bezinin kordonu kapatmaması için göbek oyuntulu bezler tercih edebilirsin. Hızla iyileşme sağlamak için bez değişimi sırasında yarayı havalandırarak kurumasını sağlayabilirsin. Aksi halde göbek bağı mikrop kaparak enfeksiyon oluşturabilir.
Yenidoğan banyosunda en önemli husus, göbek bağının kurumasını beklemek ya da banyo yaparken kuru tutulmasını sağlamaktır. Göbek bağını ıslatmadığın ve bakımına özen gösterdiğin sürece doğumdan sonra dilediğin zaman miniğine banyo yaptırabilirsin. Bebeğini soymadan önce banyo için gerekli olan her şeyi hazır etmelisin. Öncelikle miniğinin kıyafetlerini ve havlusunu hazır bulundur ardından bebek küvetini ve suyunu hazırlayabilirsin. Yenidoğanı küvette rahat kavrayıp daha kolay yıkayabilmek için bir banyo filesi kullanabilirsin. Ayaklardan başlayarak vücudunu banyo süngeriyle yumuşak hareketlerle yıkamalısın. Kulaklarına, burnuna, ağzına ve gözlerine köpük kaçırmamaya dikkat etmelisin. Sırtını yıkama sırası geldiğinde tek elinle bebeği kol altından kavrayıp kolunun üzerine yatır ve diğer elinle yıkayıp su dök. En son olarak başını ıslat. Bebeğine banyo yaptırırken yenidoğanlar için uygun şampuan ve sabun tercih etmelisin. Banyo esnasında suyun ve odanın sıcaklığına da dikkat etmelisin, su ne çok sıcak ne de soğuk olmalı. Banyo hazırlıkları için eşinle görev paylaşımı yapabilir, bebeğinin ilk banyolarında tecrübeli aile büyüklerinden yardım alarak hem onları bu keyifli ana ortak etmiş hem de fazla yorulmamış olursun.
Kişisel Bakım ve Temizlik
Bebeklerin de yetişkinler gibi kişisel bakıma gereksinimi vardır. Cilt, tırnak, saç, göz, burun gibi bölgelerin düzenli olarak temizlenmesi önemlidir. Burun tıkanıklığı, gözlerde çapaklanma veya cilt kuruluğu gibi birtakım sıkıntıların oluşmaması için bebeğinin bakımına ayrı özen göstermen gerekir.
Bebeğinin hassas cildinde kuruluk ve nem kaybını oluşumunu önlemek için her banyo sonrası vücuduna uygun bir nemlendirici veya bebe yağı ile masaj yaparak nemlendirme işlemi yapabilirsin. Bunu günlük bir rutin olarak da fırsat buldukça uygulayabilirsin. Olası bir pişik sorununun önüne geçebilmek için bez değişimi ve alt temizliğinin ardından çinko oksit içerikli pişik önleyici koruyucu kremler kullanabilirsin. Bebeğinin cildinin nefes almasını sağlamak için pamuklu giysiler tercih edip terlemesini önleyerek isilik sorunun önüne geçebilirsin.
Tırnak bakımı
Bebeğinin el ve ayak tırnaklarını düzenli aralıklarla kesmen gerekir. Çünkü bebeklerin tırnakları oldukça hızlı uzar ve uzamış tırnaklar yüzünü ve gözünü çizebilir. Öncelikle ona özel bir tırnak bakım seti edinerek işe başlamalısın. Bebeğin için ucu yuvarlak olan bir makas kullanmalısın. Bebeğinin tırnakları en az haftada bir kez kesilmelidir. El tırnakları oval şekilde, ayak tırnakları ise daha geç uzayacağından ayda 1-2 kez küt olarak kesilmelidir. Bebeğinin kıpırdayıp olası bir kazaya davetiye çıkarmaması için kesimini o uyurken yapabilir ya da sen keserken bebeğinin tutması için eşinden veya ailenden birinden yardım alabilirsin.
Bebeğinin rutin temizliğinin bir parçası olarak göz temizliğini de mutlaka düzenli olarak yapmalısın. Gözler, en az vücudun diğer bölgeleri kadar steril tutulması gereken hassas noktalardır. Günün büyük bir bölümünü uyuyarak geçiren miniğinin gözlerini temiz tutmadığın takdirde gözlerinde çapaklanma, sulanma hatta bazı göz enfeksiyonları oluşabilir. Bebeğinin göz temizliğini temiz ve hafif nemli bir bez ile gözü içten dışa doğru silmek koşuluyla yapabilirsin. Her silme hareketinin ardından bezin temiz tarafını çevirerek olası bir bulaşın önüne geçebilirsin. Göz temizliğini her gün yapmana gerek yok. Çapak oluşumu gözlersen, gece uykularının ardından kısa bir temizlik işlemi yapabilirsin. Bebeğinin gözlerinde akıntı ve enfeksiyon benzeri bir sorun gözlemliyorsan mutlaka doktora başvurmalı, bir uzmana danışmadan herhangi bir ürün kullanmamalısın.
Burun bakımı
Bebekler ağızdan solunum yapmayı bilmedikleri için sadece burundan nefes alıp verebildikleri için burun kanalları her zaman açık tutulmalıdır. Dar burun kanalları, bebeklerin sık sık burun tıkanıklığı sorunu yaşamasına yol açar. Bebeğinin burnunun tıkanmasını önlemek için gece uyuduğu odanın sıcaklık ve nem dengesini kontrol altında tutmalı, yatmadan önce bebeğinin odasını havalandırmalısın. Nem oranını takip etmek için odasında bir nem ölçer cihaz bulundurabilirsin. Bebekler için ideal oda sıcaklığı 22-24 derece arası, nem oranı ise en az %40 en fazla %60 olmalıdır. Odada yeterli nem yoksa buhar makinesi kullanarak ortamın nemini koruyabilirsin. Bebeğinin tıkanan burnunu temizlemek için sprey ya da damla formundaki serum fizyolojik üründen bebeğin burnuna bir miktar sıkıp içi yeteri kadar yumuşayınca kadar burun aspiratörü yardımı ile pisliği çekerek burnunu açmayı deneyebilirsin.